NSOC Nieuwsbrief #5 | januari 2024

NSOC is actief op een breed palet aan onderwerpen en op verschillende plaatsen in het land. In deze nieuwsbrief geven we u een impressie door er enkele activiteiten uit te lichten. Niet alleen om u op de hoogte te brengen van onze activiteiten, maar zeker ook in de hoop om betrokkenen bij de aanpak van ondermijnende georganiseerde criminaliteit op ideeën te brengen en te stimuleren om de strijd samen met NSOC aan te gaan.

Met de systeemgerichte aanpak, zoals toegepast bij het in kaart brengen van de malafide goudhandel en de brede interventiestrategie om deze vorm van witwassen van crimineel vermogen tegen te gaan, hebben we een methodiek ontwikkeld die de werkwijze van de deelnemende moederorganisaties goed aanvult. Het doel is en blijft om elkaar te versterken en gezamenlijk de schadelijke effecten die de georganiseerde ondermijnende criminaliteit op de samenleving heeft, terug te dringen.

Joost van Slobbe
Directeur NSOC

Uit fenomeenonderzoek van NSOC naar malafide goudhandel blijkt dat alle fasen van de goudproductieketen kwetsbaar zijn voor criminele activiteiten. Gelet op de integriteit van het financiële stelsel en het handelsverkeer is malafide goudhandel een risico voor Nederland. Joost van Slobbe, directeur NSOC: “Onze bevindingen zorgen voor meer kennis en bewustzijn van de problematiek in Nederland en geven nieuwe aanknopingspunten voor het aanvullen en aanscherpen van interventies.”

Goud gaat de hele wereld over. Het edelmetaal wordt wereldwijd getransporteerd en verhandeld. Van het delven van goud in mijnen, tot het recyclen van oude gouden sieraden. Nederland maakt deel uit van de malafide goudhandel waarin geld en goud wordt witgewassen, maar er ook waarde wordt verplaatst of overgedragen, gestolen goud wordt geheeld en door middel van fraude financieel voordeel wordt behaald. Door het fenomeenonderzoek is er meer zicht op hoe actoren in Nederland, of Nederlandse actoren in het buitenland, crimineel misbruik kunnen maken van de goudhandel. Denk aan grote drugscriminelen die via de goudhandel hun geld witwassen of aan malafide juweliers of goudopkopers. Het internationale speelveld en de aard en omvang van criminele activiteiten zijn complex. NSOC heeft vijf verschijningsvormen onderkend als vormen van georganiseerde ondermijnende criminaliteit waarmee Nederlandse (drugs)criminelen financieel voordeel behalen en/of hun geld witwassen:

1. Eenvoudig witwassen met goud: contante of girale criminele gelden worden witgewassen door directe aankoop (en soms verkoop) van goud.
2. Ondergronds bankieren met goud: vindt plaats door crimineel vermogen om te zetten in goud, het transporteren van dit goud naar het buitenland (vaak buiten de EU) en het in het buitenland verhandelen van dit goud met opkopers of raffinaderijen.
3. Fraudecarrousels met goud: veelvuldige invoer en uitvoer van sloopgoud, nieuwe sieraden en contante gelden, gericht op het behalen van financieel voordeel.
4. Witwassen via mijnbouw of export van goud: Nederlandse actoren investeren in of zijn betrokken bij  mijnbouwactiviteiten, het transport van goud of de betaling van royalties voor de export van goud.
5. Oplichting middels goud(handel): onder andere het aanbieden van fictieve aandelen in een goudmijn, het verkopen van fictieve partijen goud of het zoeken van investeerders voor goudtransporten.

Kennisdeling en interventies
De vijf verschijningsvormen zijn uitgewerkt in een kennisdocument dat een uniek inzicht geeft in malafide goudhandel. “Er is internationaal aandacht voor illegale goudwinning en de bijbehorende milieuproblematiek, maar de kennis over witwassen met goud en de malafide goudhandel is nog beperkt,” zegt Van Slobbe. “Nu kunnen we nog beter bepalen hoe we de malafide goudhandel kunnen tegengaan. Partners kunnen met deze informatie veel gerichter aan de slag. Er worden al diverse interventies uitgevoerd in samenwerking met de moederorganisaties en andere publieke en private partners. Op basis van deze nieuwe inzichten wordt onze interventiestrategie aangevuld en aangescherpt.”

NSOC startte met het onderzoek naar de malafide goudhandel in 2022. Het doel van de fenomeenaanpak is het vergroten van inzicht in het criminele proces en structuren om hiermee aangrijpingspunten te vinden om de malafide goudhandel te verstoren.

Lees meer over de vijf verschijningsvormen in het Kennisdocument Verschijningsvormen van malafide goudhandel.

Georganiseerde en ondermijnende criminaliteit is in veel landen een probleem. In de aanpak hiervan kunnen landen van elkaar leren. Daarom was NSOC in december aanwezig bij de jaarlijkse bijeenkomst van het European Network for Financial Investigations (ENFIN).

ENFIN is in 2017 door de FIOD samen met andere Europese landen opgericht. Binnen dit netwerk delen landen kennis en ervaring en zijn er werkgroepen samengesteld. De jaarlijkse bijeenkomst werd gecombineerd met een werkgroep conferentie en deze vond plaats in Noorwegen. Er zijn drie werkgroepen gericht op verschillende onderwerpen: 1) Non Conviction Based Asset Recovery (NCBAR), 2) Multi Agency Collaboration (MAC) en 3) Intelligence.

NSOC leidt de werkgroep Multi Agency Collaboration (MAC). Deze werkgroep heeft als doel te vergelijken hoe verschillende landen een Multi Agency Collaboration inrichten in de aanpak van georganiseerde en ondermijnende criminaliteit. De verschillen en overeenkomsten worden in kaart gebracht en best practices worden verzameld. De UK, Zweden, Finland, Hongarije, Italië, Spanje, België, Noorwegen en Nederland doen mee. Er wordt onder andere gekeken naar kenmerken, systemen, technologie en wetgeving, maar ook naar innovatieve benaderingen, samenwerkingsprocessen en criminologische focus. De projectleider van de werkgroep namens NSOC is Femke, zij vertelt: “Tijdens de werkgroep conferentie zagen we dat in verschillende landen samenwerkingen zijn opgestart na gewelddadige gebeurtenissen in de maatschappij. En als er dan een samenwerking start zijn er veel factoren die de intensiviteit en vorm van samenwerken bepalen. Gaat het bijvoorbeeld om samenwerking binnen het strafrecht, om het delen van intelligence of ook om operationeel samenwerken?”

Komend jaar worden de resultaten van deze werkgroep verwacht. Deze inzichten kunnen landen benutten bij het oprichten van nieuwe samenwerkingsverbanden of het verbeteren van bestaande samenwerkingen in de aanpak van georganiseerde en ondermijnende criminaliteit.

Voor meer informatie over de Multi Agency Collaboration, neem dan contact op met NSOC. Als je vragen hebt over ENFIN, neem dan contact op met de FIOD.

Tijdens een actieweek in Roosendaal gericht op drugsdealers zijn ook statussymbolen van verdachten in beslaggenomen. Het idee voor deze aanvullende interventie, ‘scheurpak’ genoemd, ontstond binnen het NSOC-lab Heet IJzer.
 
De actieweek werd voorbereid door de politie Eenheid Zeeland-West-Brabant, het openbaar ministerie Zeeland-West-Brabant en de gemeente Roosendaal, ondersteund door NSOC. In totaal werden vijf mensen aangehouden die verdacht worden van het dealen van drugs. In verschillende huizen deed de politie invallen. Daarbij werden kleine hoeveelheden harddrugs, verschillende wapens zoals een boksbeugel, ploertendoder, balletjespistool en een stroomstootwapen, en 36410 euro aan contant geld in beslag genomen. Agenten pasten daarnaast een aanvullende interventie toe, de scheurpakinterventie. Hierbij namen zij ook statussymbolen als dure merkkleding en horloges in beslag.
 
NSOC-lab Heet IJzer
Het idee voor de scheurpakinterventie ontstond binnen het NSOC-lab Heet IJzer. Bij de scheurpakinterventie wordt naast een klassieke straf zoals een gevangenisstraf of werkstraf, ook een geldboete geëist. Door die geldboete kan (conservatoir)beslag worden gelegd op voorwerpen die een verdachte status en aanzien geven. Het ingrijpen op status is onderdeel van een breder pallet aan maatregelen in de aanpak van de zogenoemde “gouden roltrap”. Een metafoor voor jeugd die zich verrijkt en steeds verder laat meevoeren op de criminele ladder. Vanuit verschillende regio's is positief gereageerd op de interventie. 
 
Over de fieldlabs
Een NSOC-lab is een leer- en experimenteer-omgeving waarbij een team wordt samengesteld vanuit verschillende (partner)organisaties om één specifiek probleem op te pakken op het gebied van de ondermijnende criminaliteit. Juist de samenwerking is waardevol. De teams bedenken nieuwe en andere methoden om criminele processen te verstoren en tegen te houden.